Όσο γρήγορα και χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες
επιτεύχθηκε η τεχνική συμφωνία για την 3η αξιολόγηση, τόσο δύσκολη και
μακρά θα είναι η διαπραγμάτευση για την 4η και καθοριστική για το μέλλον
της χώρας αξιολόγηση.
Σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις, στελέχη της ελληνικής κυβέρνησης όσο και εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών θεσμών δεν κρύβουν τη θετική έκπληξή τους για το γεγονός ότι η 3η αξιολόγηση φαίνεται να ολοκληρώνεται εντός του χρονοδιαγράμματος, παρά το πλήθος των προαπαιτούμενων που έπρεπε να υλοποιήσει η ελληνική πλευρά. Βέβαια και στα δύο «στρατόπεδα» παραδέχονται ότι ένας από τους λόγους για τους οποίους προχώρησε τόσο γρήγορα η συζήτηση ήταν το γεγονός ότι όλα τα κρίσιμα θέματα έχουν μετατεθεί από τώρα για να συμφωνηθούν τον Μάιο ή τον Ιούνιο του 2018.
Ο κατάλογος με τις εκκρεμότητες που θα πρέπει να επιλυθούν προκειμένου να κλείσει το 3ο μνημόνιο είναι εξαιρετικά μακρύς και περιλαμβάνει 9 «καυτούς» φακέλους:
1 Την υλοποίηση περίπου 84 προαπαιτούμενων. Κατά την 3η αξιολόγηση ο κατάλογος με τα προαπαιτούμενα που είχε συνταχθεί στο πλαίσιο της 2ης αξιολόγησης εμπλουτίστηκε. Έτσι, ενώ τον Ιούνιο γνωρίζαμε ότι μέχρι το τέλος του μνημονίου θα έπρεπε να κλείσουμε 113 προαπαιτούμενα, με την τεχνική συμφωνία της 3ης αξιολόγησης τα προαπαιτούμενα έγιναν περίπου… 194, εκ των οποίων τα 110 θα πρέπει να κλείσουν μέχρι τις 22 Ιανουαρίου και τα υπόλοιπα 84 μέχρι τον Ιούνιο του 2018. Στον κατάλογο θα ξεχωρίζει η οριστικοποίηση των αλλαγών στα αναπηρικά επιδόματα, το κλείσιμο των εκκρεμοτήτων προκειμένου να ξεκινήσουν οι εργασίες στο Ελληνικό, η αλλαγή του πλαισίου της Διαιτησίας στην αγορά εργασίας, η λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας, το νέο σύστημα αντικειμενικών αξιών που μετατέθηκε από την 3η στην 4η αξιολόγηση κ.λπ.
2 Τη συμφωνία για τον χρόνο μείωσης του αφορολογήτου. Τα στοιχεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού κατά τους πρώτους 5-6 μήνες θα είναι καθοριστικά καθώς σε πολύ μεγάλο βαθμό θα επηρεάσουν τις προβλέψεις τόσο για την εκτέλεση του προϋπολογισμού το 2018 όσο και για την πρόβλεψη για το πρωτογενές πλεόνασμα το 2019. Καθοριστική για το αν η έκπτωση φόρου θα μειωθεί όχι από την 1/1/2020 όπως είναι προγραμματισμένο, αλλά από την 1/1/2019 θα είναι η στάση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Η στάση του στην 3η αξιολόγηση ήταν ιδιαίτερα «χαλαρή», αυτό όμως οφειλόταν στο γεγονός ότι το δικό του μνημόνιο δεν περιείχε κάποιο θέμα που να προκαλεί διαφορές. Στην 4η αξιολόγηση δεν θα είναι έτσι τα πράγματα καθώς το ΔΝΤ φέρεται να εκτιμά ότι το πρωτογενές πλεόνασμα δεν θα κλείσει το 2019 στο 3,5% αν δεν εφαρμοστεί νωρίτερα η μείωση του αφορολογήτου.
3 Την επίτευξη συμφωνίας για το αν θα ενεργοποιηθεί το «καλό πακέτο» μέτρων του 2019. Και πάλι η ελληνική πλευρά θα έρθει αντιμέτωπη με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το οποίο πολύ δύσκολα θα πει «ναι» στην ενεργοποίηση του καλού πακέτου του 2019, εκτός και αν το Γενικό Λογιστήριο έχει να επιδείξει εντυπωσιακά στοιχεία από την εκτέλεση του προϋπολογισμού κατά το πρώτο 5μηνο του έτους. Το καλό πακέτο του 2019 προβλέπει την επιδότηση ενοικίου (με κόστος 600 εκατ. ευρώ), τη δημιουργία νέων βρεφονηπιακών σταθμών, την περαιτέρω επέκταση του προγράμματος σχολικών γευμάτων και τη δημιουργία προγραμμάτων ενεργητικής απασχόλησης μέσω του ΟΑΕΔ, όπως επίσης και την πραγματοποίηση επενδύσεων σε υποδομές ενέργειας αλλά και στον πρωτογενή τομέα.
4 Το τελικό ποσό που θα εκταμιεύσει η Ελλάδα από το πακέτο της 3ης δανειακής σύμβασης. Με βάση τον προγραμματισμό που είχε γίνει μέχρι τον περασμένο Ιούνιο, η Ελλάδα θα είχε λαμβάνειν περίπου 18,4 δισ. ευρώ μέχρι την ολοκλήρωση του 3ου μνημονίου από τα συνολικά 45 δισ. ευρώ που υπάρχουν αυτή τη στιγμή αδιάθετα. Ο προγραμματισμός αυτός είναι πιθανό να αλλάξει καθώς θα ληφθούν υπ’ όψιν οι ανάγκες για την αποπληρωμή των ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου, τα ταμειακά διαθέσιμα της χώρας αλλά και το περιεχόμενο του «κουμπαρά» που θα πρέπει να φτιαχτεί προκειμένου να μπορεί η Ελλάδα να καλύψει τις χρηματοδοτικές της ανάγκες μετά το 3ο μνημόνιο σε περίπτωση που αυτό δεν καταστεί εφικτό μέσω των αγορών.
5 Τη συμμετοχή των ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Μπορεί ο πρωθυπουργός να κατέβασε με τις δηλώσεις των προηγούμενων ημερών τον πήχη, ωστόσο μετά την παράταση που δόθηκε από την ΕΚΤ στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, το ενδεχόμενο συμμετοχής των ελληνικών ομολόγων παραμένει ανοικτό. Με το κλείσιμο της 4ης αξιολόγησης και την αναβάθμιση της ελληνικής οικονομίας, ουσιαστικά θα πληρούνται τα κριτήρια, κάτι που θα επιτρέψει στην ΕΚΤ να αγοράσει και ελληνικά ομόλογα ρίχνοντας ακόμη περισσότερο το επιτόκιο.
6 Πιθανή νέα κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών. Και αυτό το μέτωπο θα κλείσει τον Μάιο με την ολοκλήρωση των stress tests. Κατ’ απαίτηση του ΔΝΤ, η διαδικασία επισπεύστηκε για τις ελληνικές τράπεζες προκειμένου να είναι ανοικτή η 3η δανειακή σύμβαση και να μπορέσουν να ανακεφαλαιοποιηθούν οι ελληνικές τράπεζες χωρίς να χρειαστεί η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα (bail in).
7 Το περιεχόμενο και τον χρονικό ορίζοντα υλοποίησης του πακέτου με τα μεσοπρόθεσμα μέτρα για το χρέος. Αυτή η συζήτηση θα ξεκινήσει τον Φεβρουάριο και θα πρέπει να ολοκληρωθεί μέχρι το καλοκαίρι καθώς εντάσσεται στο συνολικό πακέτο της συμφωνίας με την Ελλάδα για την «επόμενη μέρα». Είναι πιθανό ότι τα μεσοπρόθεσμα μέτρα για το χρέος θα συνδέονται με την ανάληψη συγκεκριμένων δεσμεύσεων από την πλευρά της Ελλάδας όσον αφορά την επίτευξη των συμφωνημένων δημοσιονομικών στόχων, αλλά και την ολοκλήρωση των μεταρρυθμίσεων που θα παραμείνουν στη μέση μέχρι τον Αύγουστο του 2018.
8 Το σχέδιο για την προστασία της ελληνικής οικονομίας μετά το κλείσιμο του 3ου μνημονίου και εν όψει της πλήρους κάλυψης των χρηματοδοτικών αναγκών από τις αγορές. Είναι η περίφημη συζήτηση για την «επόμενη μέρα». Η συμφωνία στο Eurogroup του περασμένου Ιουνίου προβλέπει ότι η Ελλάδα θα τύχει της στήριξης της Ευρώπης όταν θα έρθει η ώρα εξόδου στις αγορές.
9 Τις σχέσεις που θα διατηρήσει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο με την Ελλάδα. Το ΔΝΤ έχει καταστήσει σαφές ότι η συμμετοχή του στο ελληνικό πρόγραμμα συνδέεται άμεσα με τη διευθέτηση του χρέους. Αν το ΔΝΤ δεν λάβει τις εγγυήσεις που έχει ζητήσει από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, ούτε το πρόγραμμα που έχει εγκριθεί κατ’ αρχήν για την Ελλάδα θα περάσει σε φάση υλοποίησης ούτε η συμμετοχή του ΔΝΤ θα είναι δεδομένη στην όποια συμφωνία υπάρξει για την επόμενη μέρα της Ελλάδας. Αυτός ο «φάκελος» θα είναι και από τους πιο δύσκολους, καθώς οι ευρωπαϊκοί θεσμοί ετοιμάζουν από τη μια το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο και από την άλλη δεν εμφανίζονται διατεθειμένοι να δανείσουν στην Ελλάδα επιπλέον χρήματα για να αποπληρωθεί το χρέος προς το ΔΝΤ.
Σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις, στελέχη της ελληνικής κυβέρνησης όσο και εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών θεσμών δεν κρύβουν τη θετική έκπληξή τους για το γεγονός ότι η 3η αξιολόγηση φαίνεται να ολοκληρώνεται εντός του χρονοδιαγράμματος, παρά το πλήθος των προαπαιτούμενων που έπρεπε να υλοποιήσει η ελληνική πλευρά. Βέβαια και στα δύο «στρατόπεδα» παραδέχονται ότι ένας από τους λόγους για τους οποίους προχώρησε τόσο γρήγορα η συζήτηση ήταν το γεγονός ότι όλα τα κρίσιμα θέματα έχουν μετατεθεί από τώρα για να συμφωνηθούν τον Μάιο ή τον Ιούνιο του 2018.
Ο κατάλογος με τις εκκρεμότητες που θα πρέπει να επιλυθούν προκειμένου να κλείσει το 3ο μνημόνιο είναι εξαιρετικά μακρύς και περιλαμβάνει 9 «καυτούς» φακέλους:
1 Την υλοποίηση περίπου 84 προαπαιτούμενων. Κατά την 3η αξιολόγηση ο κατάλογος με τα προαπαιτούμενα που είχε συνταχθεί στο πλαίσιο της 2ης αξιολόγησης εμπλουτίστηκε. Έτσι, ενώ τον Ιούνιο γνωρίζαμε ότι μέχρι το τέλος του μνημονίου θα έπρεπε να κλείσουμε 113 προαπαιτούμενα, με την τεχνική συμφωνία της 3ης αξιολόγησης τα προαπαιτούμενα έγιναν περίπου… 194, εκ των οποίων τα 110 θα πρέπει να κλείσουν μέχρι τις 22 Ιανουαρίου και τα υπόλοιπα 84 μέχρι τον Ιούνιο του 2018. Στον κατάλογο θα ξεχωρίζει η οριστικοποίηση των αλλαγών στα αναπηρικά επιδόματα, το κλείσιμο των εκκρεμοτήτων προκειμένου να ξεκινήσουν οι εργασίες στο Ελληνικό, η αλλαγή του πλαισίου της Διαιτησίας στην αγορά εργασίας, η λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας, το νέο σύστημα αντικειμενικών αξιών που μετατέθηκε από την 3η στην 4η αξιολόγηση κ.λπ.
2 Τη συμφωνία για τον χρόνο μείωσης του αφορολογήτου. Τα στοιχεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού κατά τους πρώτους 5-6 μήνες θα είναι καθοριστικά καθώς σε πολύ μεγάλο βαθμό θα επηρεάσουν τις προβλέψεις τόσο για την εκτέλεση του προϋπολογισμού το 2018 όσο και για την πρόβλεψη για το πρωτογενές πλεόνασμα το 2019. Καθοριστική για το αν η έκπτωση φόρου θα μειωθεί όχι από την 1/1/2020 όπως είναι προγραμματισμένο, αλλά από την 1/1/2019 θα είναι η στάση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Η στάση του στην 3η αξιολόγηση ήταν ιδιαίτερα «χαλαρή», αυτό όμως οφειλόταν στο γεγονός ότι το δικό του μνημόνιο δεν περιείχε κάποιο θέμα που να προκαλεί διαφορές. Στην 4η αξιολόγηση δεν θα είναι έτσι τα πράγματα καθώς το ΔΝΤ φέρεται να εκτιμά ότι το πρωτογενές πλεόνασμα δεν θα κλείσει το 2019 στο 3,5% αν δεν εφαρμοστεί νωρίτερα η μείωση του αφορολογήτου.
3 Την επίτευξη συμφωνίας για το αν θα ενεργοποιηθεί το «καλό πακέτο» μέτρων του 2019. Και πάλι η ελληνική πλευρά θα έρθει αντιμέτωπη με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το οποίο πολύ δύσκολα θα πει «ναι» στην ενεργοποίηση του καλού πακέτου του 2019, εκτός και αν το Γενικό Λογιστήριο έχει να επιδείξει εντυπωσιακά στοιχεία από την εκτέλεση του προϋπολογισμού κατά το πρώτο 5μηνο του έτους. Το καλό πακέτο του 2019 προβλέπει την επιδότηση ενοικίου (με κόστος 600 εκατ. ευρώ), τη δημιουργία νέων βρεφονηπιακών σταθμών, την περαιτέρω επέκταση του προγράμματος σχολικών γευμάτων και τη δημιουργία προγραμμάτων ενεργητικής απασχόλησης μέσω του ΟΑΕΔ, όπως επίσης και την πραγματοποίηση επενδύσεων σε υποδομές ενέργειας αλλά και στον πρωτογενή τομέα.
4 Το τελικό ποσό που θα εκταμιεύσει η Ελλάδα από το πακέτο της 3ης δανειακής σύμβασης. Με βάση τον προγραμματισμό που είχε γίνει μέχρι τον περασμένο Ιούνιο, η Ελλάδα θα είχε λαμβάνειν περίπου 18,4 δισ. ευρώ μέχρι την ολοκλήρωση του 3ου μνημονίου από τα συνολικά 45 δισ. ευρώ που υπάρχουν αυτή τη στιγμή αδιάθετα. Ο προγραμματισμός αυτός είναι πιθανό να αλλάξει καθώς θα ληφθούν υπ’ όψιν οι ανάγκες για την αποπληρωμή των ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου, τα ταμειακά διαθέσιμα της χώρας αλλά και το περιεχόμενο του «κουμπαρά» που θα πρέπει να φτιαχτεί προκειμένου να μπορεί η Ελλάδα να καλύψει τις χρηματοδοτικές της ανάγκες μετά το 3ο μνημόνιο σε περίπτωση που αυτό δεν καταστεί εφικτό μέσω των αγορών.
5 Τη συμμετοχή των ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Μπορεί ο πρωθυπουργός να κατέβασε με τις δηλώσεις των προηγούμενων ημερών τον πήχη, ωστόσο μετά την παράταση που δόθηκε από την ΕΚΤ στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, το ενδεχόμενο συμμετοχής των ελληνικών ομολόγων παραμένει ανοικτό. Με το κλείσιμο της 4ης αξιολόγησης και την αναβάθμιση της ελληνικής οικονομίας, ουσιαστικά θα πληρούνται τα κριτήρια, κάτι που θα επιτρέψει στην ΕΚΤ να αγοράσει και ελληνικά ομόλογα ρίχνοντας ακόμη περισσότερο το επιτόκιο.
6 Πιθανή νέα κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών. Και αυτό το μέτωπο θα κλείσει τον Μάιο με την ολοκλήρωση των stress tests. Κατ’ απαίτηση του ΔΝΤ, η διαδικασία επισπεύστηκε για τις ελληνικές τράπεζες προκειμένου να είναι ανοικτή η 3η δανειακή σύμβαση και να μπορέσουν να ανακεφαλαιοποιηθούν οι ελληνικές τράπεζες χωρίς να χρειαστεί η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα (bail in).
7 Το περιεχόμενο και τον χρονικό ορίζοντα υλοποίησης του πακέτου με τα μεσοπρόθεσμα μέτρα για το χρέος. Αυτή η συζήτηση θα ξεκινήσει τον Φεβρουάριο και θα πρέπει να ολοκληρωθεί μέχρι το καλοκαίρι καθώς εντάσσεται στο συνολικό πακέτο της συμφωνίας με την Ελλάδα για την «επόμενη μέρα». Είναι πιθανό ότι τα μεσοπρόθεσμα μέτρα για το χρέος θα συνδέονται με την ανάληψη συγκεκριμένων δεσμεύσεων από την πλευρά της Ελλάδας όσον αφορά την επίτευξη των συμφωνημένων δημοσιονομικών στόχων, αλλά και την ολοκλήρωση των μεταρρυθμίσεων που θα παραμείνουν στη μέση μέχρι τον Αύγουστο του 2018.
8 Το σχέδιο για την προστασία της ελληνικής οικονομίας μετά το κλείσιμο του 3ου μνημονίου και εν όψει της πλήρους κάλυψης των χρηματοδοτικών αναγκών από τις αγορές. Είναι η περίφημη συζήτηση για την «επόμενη μέρα». Η συμφωνία στο Eurogroup του περασμένου Ιουνίου προβλέπει ότι η Ελλάδα θα τύχει της στήριξης της Ευρώπης όταν θα έρθει η ώρα εξόδου στις αγορές.
9 Τις σχέσεις που θα διατηρήσει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο με την Ελλάδα. Το ΔΝΤ έχει καταστήσει σαφές ότι η συμμετοχή του στο ελληνικό πρόγραμμα συνδέεται άμεσα με τη διευθέτηση του χρέους. Αν το ΔΝΤ δεν λάβει τις εγγυήσεις που έχει ζητήσει από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, ούτε το πρόγραμμα που έχει εγκριθεί κατ’ αρχήν για την Ελλάδα θα περάσει σε φάση υλοποίησης ούτε η συμμετοχή του ΔΝΤ θα είναι δεδομένη στην όποια συμφωνία υπάρξει για την επόμενη μέρα της Ελλάδας. Αυτός ο «φάκελος» θα είναι και από τους πιο δύσκολους, καθώς οι ευρωπαϊκοί θεσμοί ετοιμάζουν από τη μια το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο και από την άλλη δεν εμφανίζονται διατεθειμένοι να δανείσουν στην Ελλάδα επιπλέον χρήματα για να αποπληρωθεί το χρέος προς το ΔΝΤ.
